Vader worden, vader zijn
Leuk.. weer een geboortekaartje ontvangen. Natuurlijk gaan we de baby bewonderen. Een dag na de geboorte is het gezinnetje in alle rust bezig om te wennen aan hun eerstgeboren dochter. Een trotse papa die het bezoek binnenlaat en samen met de kraamverzorgende zorgt voor koffie en een beschuit met muisjes. Daarna naar boven waar moeder en kind van elkaar aan het genieten zijn. We zien een nieuwe mama die geen genoeg kan krijgen van het observeren van haar slapende dochter. De baby ligt heel tevreden dicht bij mama en slaapt. Ze is net in bad geweest en heeft veel indrukken opgedaan vertellen de nieuwe ouders en ze moet eerst even rusten voor ze genoeg energie heeft om gevoed te worden.
Mooi denk ik dan. Hier gaat het goed. Een (kern)gezin dat het gaat redden. De rust en de ruimte waarin ingespeeld wordt op de baby is er al. Ze laten zien dat ze het gedrag van de baby goed observeren en dat ze in staat zijn om te zien wat de baby nodig heeft en spelen hier op een goede manier op in.
Maar hoe word je een goede moeder en zeker in de huidige maatschappij: hoe word je vader? Deze jonge vader heeft al wat voorbeelden van zijn oudere broers, maar is vader met al zijn eigen talenten. Maanden geleden kon je al zien dat hij zich aan het voorbereiden was op zijn vaderrol. De manier van spelen en communiceren met zijn neefjes en nichtjes was al anders dan daarvoor. Een manier om zich, ook mentaal, voor te bereiden op zijn nieuwe rol? Op dat moment was de zwangerschap nog erg pril en, naast zijn partner, zullen ook bij hem biologische (hormonale) processen en aanpassingen in gang gezet zijn, vooruitlopend op de geboorte van het kind. (Tang. E.) Hoe verder de zwangerschap vorderde hoe meer concreet de baby werd. De groeiende bolle buik en de handen van de papa die zijn baby al voelde maakten het gemakkelijker om te fantaseren over de baby en was een belangrijke stap in het psychologische groeiproces naar ouderschap en het fantaseren over de toekomst als vader van deze baby. (Handboek IMH)
De huidige maatschappij geeft hem nu wel meer mogelijkheden en meer ruimte om vader te mogen zijn. Het is al meer geaccepteerd dat jonge vaders ook de verzorgende rol goed op zich kunnen nemen. Natuurlijk zijn er altijd individuele verschillen en beïnvloedt de omgeving en de sociaal culturele context de wijze waarop je vader kan en mag zijn.
We zijn nu drie maanden verder en wat ik bij dit jonge gezin observeer is vooral het spelen van de vader met zijn dochter. Het fysieke spel begint al vorm te krijgen en de kiekeboe spelletjes en de communicatie via klanken is volop in ontwikkeling. In de box liggen al enkele rammelaars waar papa zijn dochter mee verleidt om naar te kijken en te volgen. Het opwindingsniveau stijgt en de jonge vader is prima in staat om zijn dochter om te leren gaan met een hoog opwindingsniveau en ‘genoeg is genoeg’. Zo leert ze meteen om te reageren op de feedback van papa en later kan ze dan, in andere situaties, bijvoorbeeld met leeftijdsgenootjes, de opwinding beheersen voordat het uit de hand loopt. Het wordt vast een meisje dat later kan zeggen dat ze het leuk vindt om met papa te spelen.
Door het spel met papa heeft ze al heel veel geleerd en is ze later waarschijnlijk ook goed in staat om zelfstandig emoties in gezichten zoals boosheid, angst, afkeer, blij en droevig te herkennen. Door de fysieke en uitdagende spelletjes heeft ze al geleerd om op een gezonde manier om te gaan met spanning. In de muziekeducatie zijn er veel van deze spelletjes voorhanden. Voor de kleine baby de kriebelspelletjes: ‘Komt een muisje aangelopen’. Voor de baby die al met steun kan zitten, de
met vooral de spannende momenten als ‘gat in de weg’ aan het eind van het liedje. En welke peuter houdt er nu niet van liedjes en spelletjes als “Op een grote paddenstoel’ en dan vooral met papa want die gooit je benen veel hoger in de lucht dan mama! Vaders dagen hun kinderen nu eenmaal meer uit dan mama’s en zo leren de kinderen een uitdaging aan te gaan en het ook nog leuk te vinden en dat komt goed van pas in je verdere leven.
Zoals de kinderen in het spel stress en spanning ervaren zo zullen ook jonge vaders stress ervaren. Zeker tijdens de zwangerschap en rond het moment van de geboorte. Maar die stress wordt enkele weken na de geboorte al minder zoals door verschillende onderzoeken ook is aangetoond. (Tang. E.)
Sommige mannen zijn vaders van nature maar de meeste mannen worden door ervaringen vaders. De evolutie maakte het nodig dat er meerdere verzorgers nodig waren om het kind goed op te laten groeien. (Tang. E.) Ook de manier waarop de vaderrol sinds generaties in beide families invulling heeft gekregen zal doorwerken in de manier waarop de jonge vader zijn vaderrol vorm en inhoud zal kunnen geven.
In de huidige maatschappij is het soms niet gemakkelijk om de vaderrol goed uit te voeren. Veel jonge ouders gaan uit elkaar en dat reduceert de tijd die vaders met hun kinderen kunnen doorbrengen. De kwaliteitstijd die ze dan nog samen hebben is wel erg belangrijk. Onderzoek toont aan dat de risico’s voor kinderen gereduceerd worden met 50 % wanneer de tijd die het kind met papa doorbrengt veel plezier oplevert doordat ze samen leuke dingen doen. (Tang. E.)
Een nieuwe generatie op de wereld zetten vergt wel het een en ander van jonge ouders. De zich snel ontwikkelende baby vraagt van jonge ouders het vermogen om je iedere keer weer aan te passen aan de nieuwe fase van ontwikkeling van je baby. In de nieuwe gezinssituatie is de vader dan ook steunpilaar voor de moeder, niet alleen als partner en als “bron van inkomsten’, maar ook door zijn emotionele ondersteuning en de tijd die hij doorbrengt met de kinderen. De discipline die hij aan kan brengen en de grenzen die hij kan stellen geven invulling en waarde aan het vaderschap. Daarnaast heb je als kind de diversiteit, het aanwezig zijn van een mama en een papa met hun beider zeer verschillende opvoeding-strategieën, nodig om je te kunnen ontwikkelen tot wie jij bent. (Delfos. M.) Een goede relatie op kunnen bouwen met zowel papa als mama is een fundament om later meerdere relaties goed aan te kunnen gaan.
Liedjes en muzikale spelletjes spelen in jonge gezinnen een grote rol en zijn van generatie op generatie doorgegeven. Wiegeliedjes, hand- en vingerspelletjes zijn nog steeds in gebruik. De allereerste communicatie tussen ouder en kind is gebaseerd op muzikale parameters zoals toonhoogte, toonduur, toonsterkte en vorm en iedere herkent ‘infant directed speech’. In de (muzikale) communicatie tussen ouder en kind worden de allereerste klanken die lijken op ‘mama’ en ‘papa’ door de ouders dan ook aangegrepen om de baby te stimuleren tot het maken van nog meer klanken die lijken op de allereerste woorden. Deze spelvormen hebben ook een functie in het proces van het aangaan van de driehoeksrelaties. Mama vindt het super wanneer een baby ‘papa’ zegt en stimuleert dat ook. Op deze manier wordt de baby ook geholpen om papa ‘in mind’ te krijgen maar het heeft ook een functie doordat kinderen zo ervaren dat je op verschillende manieren met elkaar een relatie kunt hebben zonder disloyaal te zijn aan de ander. Tijdens de lessen muziekeducatie stimuleren we dit en bieden we ondersteuning bijvoorbeeld met het liedje ”Kun je al wat zeggen”. Aan het eind van het liedje is er de mogelijkheid voor de kinderen om “mamamamama’of ‘papapapapa’te ‘zingen’. De video-opnames van dit liedje laten horen dat baby’s ertoe in staat zijn en laten zien dat ouders de baby steeds weer uitdagen om het nog een keer te laten horen. Moeders en vaders dagen de baby uit om de ander te noemen in de veilige beslotenheid van het gezin via het samen zingen en communiceren.
Vader zijn ook nodig om de separatie van moeder en kind mogelijk te maken en kunnen ook heel goed “begrenzen’. Ze zien goed waar er gevaar dreigt en reageren daar dan ook op. Moeders hebben daar regelmatig wat meer hulp bij nodig. Een liedje dat prima werkt bij de allerjongsten is: ‘Aankomen mag niet!’
Zowel thuis, in de groepslessen als in concertsetting is dit liedje prima te gebruiken. Hoe de kleintjes reageren, laat al heel goed zien of er in het gezin opgevoed wordt met grenzen of dat dat proces nog wat extra begeleiding nodig heeft.
De rol van vaders is de laatste decennia zeker veranderd. Vaders zijn meer betrokken bij verzorgen en opvoeden. Mede doordat meer moeders werken is dit een soort natuurlijke verschuiving van alleen kostwinnaar zijn naar een gedeelde verantwoordelijkheid en gedeelde tijd in de verzorging. Dit geeft jonge kinderen van nu de kans om al vroeg in hun leven een goede band met hun vader te ontwikkelen en te kunnen profiteren van die eigenschappen en talenten die een positieve uitwerking hebben op hoe je mag en kan opgroeien als kind en je talenten ten volle te mogen ontwikkelen.
The guys who fear becoming a father, don’t understand that fathering is not something that perfect men do, but something that perfects men. (Frank S. Pittman)
Referenties.
Studiemateriaal Opleiding Infant Mental Health Leuven 2015-2016:
Transcription: Fatherhood and the male pregnancy
Transcription: Fatherhood: Secrets of superdads.
Tang. E., de neurobiologie van de overgang naar het vaderschap
Tang. E., Vaderschap & “vaderen”. Slides opleidingsdag 20 oktober 2015
Delfos. M., (2015) Miskennen vaderrol werkt foutdiagnose in de hand. Vakblad vroeg, Jaargang 32 nr 2
Rexwinkel. M., Schmeets. M., Pannevis. C., Derkx, B,. Handboek Infant Mental Health (2011)
Vliegen. N., & Rexwinkel. M., Moeder en vader worden. Hfd. 3.2 P 119-135
Heuves. W., & Schmeets. M., Rexwinkel. M. En de vader dan? De betekenis van de vader in de ouder-kindbehandeling. Hfd. 3.3. p.119-135
